Begirada osasungarria – Hizlariak

Lehen Hezkuntzako irakaslea naiz, 13 urteko esperientzia dut hezkuntzaren munduan. Nire ikasleen garapen integralarekin konprometituta nago. 6 urte daramatzat LGTBIQ+ aktibista gisa eta ANITZAK elkartearen sortzailea eta presidentea naiz. ANITZAKen helburua da LGTBIQ+ kolektiboaren berdintasuna eta inklusioa sustatzea, eta, horretarako, informazio garrantzitsua zabaltzen dugu gure sareen bidez eta aholkularitza eskaintzen diegu laguntza beharrean diren pertsonei, dagokion erakundeetara bideratuz. LGTBIQ+ pertsonen eskubideak babestearen aldeko manifestazio eta ekitaldietan ere hartzen dugu era aktiboan parte.

Asier Orcajok (Bilbo, 1991) Medikuntzako lizentziatura egin zuen Euskal Herriko Unibertsitatean eta Familiako eta ondoren Komunitateko Medikuntza Bizkaian espezialitatearekin osatu zuen. Sestaon eta Barakaldon Lehen Mailako Osasun Arretako mediku gisa aritu eta gero, Bizkaisidan hasi zen lanean 2022an, elkarte horretan boluntario bezala hainbat urte eman ondoren. Gaur egun, GIBaren eta beste STI batzuen Prebentzio eta Diagnostiko Goiztiarra programaren koordinatzailea da erakunde horretan, eta osasun arloan den estigma hautematen eta ezabatzen hartzen du parte. Alor hori da, hain zuzen, Bizkaisidaren lan-ildoetako bat, laguntza sozio-sanitarioa ematearekin eta GIBarekin bizi direnen edo birusaren aurrean kalteberatasun handiagoa dutenen kalteak/arriskuak murriztearekin batera. Beste elkarte, osasun langile eta erakundeekin sarean egiten den lana funtsezko tresna da inork ez dezan jasan inongo arrazoirengatik diskriminaziorik osasungintza bezalako esparru batean, non eta pertsona batek kalteberatasun gehien azaltzen duen eta babes eta laguntza handiena jaso behar lukeen tokian.

Asmiananda Molina Fernández (Asmi) 63 urte Intersex eta LGBTIQA+ aktibista Euskal Behatokiaren lehendakaritzan LGTBI+ Euskal Behatokia Kaleidos, Krisol eta Gehitu elkarteetan. Bizi izandako esperientziengatik, intersex ezaugarriekin jaiotzean, 2018tik TFGetan, TFMetan, irratiko elkarrizketetan, telebistan, prentsan, podcatetan, hitzaldietan, mahai-inguruetan, artikuluak idazten... kolaboratzen dut. Behatokiko kideekin LGTBI+ Euskal Lege Integrala prestatzen eta Eusko Legebiltzarrean aurkezten parte hartu dut. Kaleidos eta Krisolekin "Trans Legea" prestatzen 3/2023 Parte hartu Berdintasun Ministerioak NB pertsonei buruz egindako azterlan batean. Helburu argia, aniztasunak ikusaraztea, naturalizatuz. Nekazaria naiz, abeltzaina, masajista. 1997ko urtarriletik azarora Cuzco Perun bizi izan nintzen, nekazari kitxuekin boluntario gisa.

Gure testuinguru hurbilenean, haurtzaroko transexualitatea aztertzen badugu, orain dela ez urte asko familia gutxi batzuk bakarrik baziren ere prozesu horiek ulertzeko eta laguntzeko gai, ama batzuen (gehienbat) lanari esker gai horri eman zitzaion ikusgarritasunak etxe gehiagotara zabaldu zuen ulertzeko eta akonpainamendua emateko gaitasun hori. Azken urteotan atzerakada bizi izan dugun arren diskurtso mediatikoan, beldurra eta zalantzak eraginez etxe askotan eta akonpainamendurako aukera galaraziz, urte haietako egoerarekin zerikusi handirik ez duten errealitatea dugu, gaur-gaurkoz. Hala, 2 edo 3 urteko adingabeak eurek direnak izan ahal dira dagoeneko, eta elkarren artean antzekotasun handirik ez duten familiak eta familiak ari dira elkar laguntzen bide horretan. Sare bat izateak, informazioko iturri fidagarri batzuk egoteak, ondoan dutenak bide hori urratua duela jakiteak ematen duen segurtasunak, nolabaiteko ongizate bat ematen die, lasaitasun eta babes baldintzagabea eskura dutelako. Eta, dena ez bada ere, familiak laguntzen duenean bidea askoz errazagoa da. Prozesu hori, ordea, beti ez da horren erraza. Familia asko ez dira fido elkarteetaz, edo beldur handiz eta zalantza askorekin hurlbiltzen dira horiengana, ezjakintasuna eta inguruaren presioa nabarmentzen zaielarik. Badira, halaber, inguruan inolako laguntzarik ez dutenak edo, okerrago oraindik, oztopoz beterik dutenak. Kasu horietan, komeni da beste baliabide batzuk izatea eta baita, askotan, eraman onekoak izatea ere. Izan ere, denek ez dute abiapuntu bera, denek ez dituzte erritmo berak edo beldur berak. Pertsona guztiek euren inguruaren laguntza izan dezaten, beharrezkoa ikusten dugu euren familia-testuingurua ulertzea eta akonpainamendua zailtzen duten beldurrak desegiten ahalegintzea.

Hondurasko medikua eta ikertzailea, 8 urtez aritu da emakumeen sexu- eta ugalketa-eskubideetan oinarritutako osasun publikoaren arloan, bere aniztasun osoan. Optioko Emakumeen Osasunerako Eskualdeko Programaren zuzendaria izan da. Erdialdeko Amerikako GKE bat da, eta eskualdean talde ahulei osasuna eskuratzeko borrokatzen du. Gainera, Hondurasko Emakumeen Eskubideen Zentroan trebatzailea da, genero-indarkeriarekin lotutako gaietan, osasun-profesionalentzat. Gaur egun, Hondurasko Osasun Idazkaritzako Genero Unitate sortu berriaren zuzendaria da.

Gaur egun, Garapenerako Lankidetzako sexu- eta genero-aniztasunari buruzko ikerketa egiten dut, ikuspegi intersekzionaletik. Nire doktore-tesia defendatuko dut 2024ko urtarrilean, Arauz kanpoko lankidetza eraldatzailerako aukerak izenburupean. Garapenerako Gobernuz Kanpoko Erakundeen sexu- eta genero-aniztasuneko proiektuen azterketa, ikuspegi intersekzionaletik. Urteetan zehar, Chiapasen, Guatemalan, El Salvadorren, Kuban, Kolonbian, Brasilen, Txilen eta Hondurasen antolakuntza eta herri-hezkuntza indartzeko prozesuetara hurbildu naiz. Erakundeen prozesuekin gozatzen dut, sakon sinesten baitut partaidetzaren bidez aldatzeko eta etengabe hobetzeko dituzten aukeretan. Asimetrietan dagoen arkitekturan eta orekan interesa izatea. Primeran pasatzen dut collageak egiten eta euskal dantzekin (euskal dantzak). Sexu- eta genero-disidentetzat hartzen dut neure burua. 2000. urteaz geroztik, INCYDEn parte hartzen dut, eta prozesu eta pertsona berriak ezagutzen eta babesten jarraitzeko nahiz nire lanaz gozatzen jarraitzeko aukera ematen dit. INCYDE, Iniciativas de Cooperación y Desarrollo aholkularitzako gizarte-ekimeneko kooperatiba bat da, Esther Canarias Fernández – Cavada eta Fernando Altamira Basterretxeak osatua. 2000. urteaz geroztik, antolamendua indartzeko eta eraldatzeko prozesuak errazten ditugu, plangintza eta gogoeta estrategikoei buruzko prestakuntza eta aholkularitzen bidez; esperientziak sistematizatuz eta ikaskuntzak sortuz; diagnostikoa eta ebaluazioa eginez; eta metodologia-aholkularitzak eginez eta antolaketa-lana burutuz. Lan honen zeharkako gakoa da giza garapen iraunkorra eta ekitatiboa eraiki nahi duten pertsonen eta erakundeen ahalduntzeari laguntzen dion parte-hartzea. Gure taldeak erakundearen osasuna eta barne-aldaketako eta gizarte-eraldaketako prozesuak lantzen ditu, eskuz eta sormenez.

Integrador social con formación jurídica y en igualdad de género. Activista y militante en la asociación Anitzak para la defensa de los derechos LGTBIA+ en Euskal Herria. Colaborador del Behatokia LGTBIA+. Dinamizador de talleres Drag y realidades trans-disidentes. Persona transmasculina y feminista interseccional.

Medikuntzan doktorea UPV-EHUtik, pediatriako espezialitatea Gurutzetako ospitalean. Lehen Mailako Osasun Arretan egin izan du batez ere lan, eta, egun, Galdakaoko osasun-zentroan ari da lanean. Madrileko osasun-zentroetan eta Zumarragako ospitaleko pediatriako larrialdietan egin izan du lan, eta Hondurasen kooperante lanetan aritua da OSALDEren bidez klinika mugikorren proiektuan. Transexualitatearen arloan, berriz, Osakidetzaren gida idazteko taldeko kidea izan zen, Lehen Mailako pediatriako ordezkari gisa, eta “Transexualei osasun-arreta publikoa emateko ereduak eta protokoloak: adingabeen kasua” mahai-inguruan hartu zuen parte “Haur eta gazteen transexualitatea: nola heldu osasun- eta hezkuntza-esparruetatik?” izeneko udako ikastaroan.

Laudion jaio zen duela hogeita hamar urte, eta medikuntza ikasi nuen EHUn. Zainketen feminizazioari buruz irakurri baino lehen, nire ustez, bitxia zen medikuntza eta odontologiako fakultatean ikasleen % 75 baino gehiago heterosexualitateko emakumeak edo diskolak izatea. Elorrioko osasun-zentroaren eta Galdakaoko ospitalearen artean egin nuen familia- eta komunitate-medikuntzako egoitza, eta Bizkaiko zati handi batean lan-bidaia egin ondoren, duela lau urte baino gehiagotik ari naiz Bilboko osasun-zentro batean espezialista gisa. Familia eta Komunitateko Medikuntzako Euskal Gizarteko (Osatzen) kide naiz, eta nire ibilbidean neurri handiagoan edo txikiagoan parte hartu dut. Osatzen-eko zuzendaritza-batzordeak osasunaren gizarte-baldintzatzaileekiko eta pertsonen abordatze biopsikosozialarekiko duen interesak sinergia oso interesgarriak sortu ditu hainbat kolektiborekin eta gizarte zibileko beste erakunde batzuekin. Badira urte batzuk testuinguru horretan parte hartu genuela osasunari buruzko diziplina anitzeko jardunaldi batzuetan, Medicus Mundi, Osalde eta abarreko lankideekin batera, ikuspegi osasungarriarekin. Bertan, osasunaren testuinguruan sexu- eta genero-aniztasunaz hitz egin zen. Lankidetza horren ondorioz, mahai honetan hitz egingo dugun hausnarketa-prozesuan parte hartzera gonbidatu ninduten, familia-mediku, Osatzen elkarteko kide eta LGTBIQ+ kolektiboko marika gisa. Hileroko bileren urtea izan da, gogoeta oso interesgarriekin, eta espero dugu zuekin partekatu ahal izatea zuen ekarpenekin aberasten jarraitzeko.

Inmaculada Mujika Flores, Lala izenez ere ezaguna, soziologo eta psikologo espainiarra da, aktibista feminista. 1994tik ALDARTE Euskadiko LGTBIQ+ Arreta eta Ikerketa Zentroko zuzendaria da, eta bere sorreran parte hartzen du. Aitzindaria da Euskadin LGTBIQ+ kolektiboari buruzko azterlanak sustatzen eta zabaltzen. Hainbat lan- eta dibulgazio-ildo sustatu ditu komunikabideetan, hitzaldietan, argitalpenetan edo eskola-materialetan, LGTBI kolektiboaren aurkako tolerantziarik ezaren aurka, gizarte-aurreiritziak eta heteronormatibitatea gainditzeko, LGTBIQ+ etorkinen deserrotzea aztertu du, eta abar. LGTBIQ+ ikuspegia genero-indarkeriari buruzko planteamenduetan txertatzeko proposamenak bultzatu ditu, LGTBIQ+ harremanetako indarkeriaren gaia mahai gainean jarrita.

T4 elkartearen kidea 1998tik, GIBarekin bizitzen darama 1995. urtetik. Pareen heitzaile lanak egiten ditu eta Langile komunitarioa da T4 elkartearen Bideratzen Programan. • Gay GIBdunentzako Elkarlaguntza Taldeen bideratzailea • GIBdunentzako Counseling bideratzailea • Administrazio-egoera irregularrean diren GSGrentzako Lehen Urratsak programaren arduraduna • Gazteentzako Prebentzio Programaren arduraduna • GSGren prostituzioan GIBaren eta STIren Prebentzio Programaren arduraduna • Herritarrei GIBari eta STIri buruz Sentsibilizatzeko Programaren arduraduna Aktibista gisa, berriz, RedVih 2002ko eta FEATen (Foro Español de Activistas en Tratamientos GIBdunentzako Tratamenduan diren Aktibisten Espainiako Foroa) kide izan nintzen 2015ean itxi ziren arte. Egun, T4 elkarteko kide eta ordezkaria naiz CESIDAn (GIBaren eta IHESaren Estatuko Koordinakundea) eta Euskalsidako (HIESaren aurkako Euskal Elkarteen Federazioa) presidentea.

Mediku espezialista Familiako eta Komunitateko Medikuntzan. Errekaldeko Osasun Zentroan ari naiz orain lan. Osatzen – Familia eta Komunitateko Medikuen Euskal Elkarteko kide naiz, eta Desparekotasunen Lantaldearen koordinatzailea naiz bertan. Lantaldean diskriminazio eta bazterkeria egoerak aztertzen eta seinalatzen ahalegintzen gara, eta herritar kalteberek osasun-sistemarako sarbidean dituzten oztopoak ere, hainbat desberdintasun-ardatzek zeharkatzen dutelako, hala nola, sexu- eta genero-aniztasunak, eguneroko jarduera klinikoan alderantzizko zainketen legearen iraunaraztea lantaldean arituz eta “kontsultatik kanpo” prebenitzeko helburuarekin. Era berean, Lehen Mailako Osasun Arretako etorkizuneko mediku eta erizainen prestakuntzan Osasunaren Determinatzaile Sozialak funtsezko alderdi gisa txertatzeko engaiatuta eta murgilduta nago.

Benasqueko ibarrean jaio nintzen 1973an, eta bertan bizi naiz. Nire bizitzaldian hainbat kausa sozial eta politikoetako militantea izana naiz. Egun, Vall de Benas-ko Asanblada Transfeministan gauzatzen dut nire konpromisoa eta nire aktibismoa, zehazkiago Euforia Familias Trans Aliadas elkartean. Elkarte horren sortzaileetako bat izan nintzen eta baita bertako presidentea ere 2019an sortu zenetik. Horren aurretik, Chrysallis (2013) elkarteko kide izan nintzen, hau da, espainiar estatuan haur eta gazte transen eta beren familien eskubideak ikuspegi despatologitzaile batetik eta GGEEak kontuan hartuta defendatzeko sortu zen lehen erakundekoa, eta bertako presidente izan nintzen 2014ko uztailetik 2019ko irailera arte. Nire seme Patrick-ek bultzatu ninduen borroka honetan engaiatzera. Prozesu juridiko bat abiarazi genuen semearekin, Konstituzio Auzitegia, 2019ko ebazpen batean, pertsonen sexuari buruzko aipamena erregistroan zuzentzea arautzen duen 3/2007 Legea Konstituzioaren aurkako zela ebaztera eraman zuena, 18 urtetik beherako transak diskriminatzen zituela iritzita, eta estaldura heldutasun nahikoa zuten adingabeei zabaltzera behartuz, gainera. 2018an, Justizia Ministerioarekin bilera bat sustatu eta gero, Erregistro eta Notariotzen Zuzendaritza Nagusiaren Instrukzio bat lortu genuen transexualek Erregistro Zibilean izena aldatzearen gainean, mugarri oso garrantzitsua izan zena bere garaian, zegoen arbitrariotasuna ezabatzen baitzuen, Erregistro Zibilaren Legearen interpretazio-irizpideekin bat eginez. Hamaika ekintza politikoetan hartu izan dut beste aktibista batzuekin batera, tartean 2021eko gose greban, Parlamentuan Trans Legea onarpena eta izapidetzea erregistratzea eta bozkatzea ekarri zuena, aktibisten eta Berdintasun Ministerioaren artean adostu ondoren. Hainbat mahai-inguru, prestakuntza-ekintza eta hitzalditan ere parte hartu izan dut, eta ponentziak eta tailerrak eskaini izan ditut unibertsitateetan eta estatuko zein nazioarteko antolakunde eta instituzioetan. Hainbat argitalpen eta artikulutan kolaboratu izan dut, eta elkarrizketak eta jardunak egin izan ditut irratian, telebistan zein idatzizko prentsan. Enpresa Zientzietan diplomatura dut, eta erakundeak kudeatzen aditua naiz, genero eta ekonomia feministaren espezializazioarekin, eta prestakuntza dut Gazteen Sexu- eta Genero-indarkeriako Heziketako Prebentzioan, Haurren eta Nerabeen Sexu- eta Genero-aniztasunean, enpresetan berdintasun-planak eta -neurriak ezartzen, eta familia-bitartekaritzan. Horrez gain, Teleprestakuntzarako Irakaskuntza Egiaztagiria dut.

Zientzia Politikoetan eta Soziologian lizentziatua, gradu osteko prestakuntza Garapenerako Lankidetza eta Osasun Komunitarioan, eta Osasun Publikoaren diplomatura. Garapenerako lankidetzan engaiatuta dago 1999tik, eta medicusmundi Bizkaian dabil 2007tik. Erdialdeko Amerikan (Guatemala eta Honduras) sistema publikoak indartzera zuzendutako programen koordinatzailea, eta medicusmundi Bizkaiaren sexu eta ugalketa eskubideen sustapen eta defentsarako politika publikoak sortzeko erakunde eta sektore artean artikulatzeko estrategiaren arduraduna. Medicusmundi Bizkaiaren lankidetzaren arduraduna da Hondurasen 2007tik. 2014tik aurrera Hondurasko tokiko antolakundeak bultzatzen ditu Sexu- eta Genero-Aniztasunaren kolektiboen eskubideak erreibindikatzeko prozesuak sustatzen, batik bat Atlantida departamentuan.

Doktorea Ginekologian eta Obstetrizian Bartzelonako Unibertsitatetik. Masterra Giza Sexualitatean. Sexu eta ugalketako osasun-arretako zerbitzuen zuzendari 25 urtez osasungintza publikoan (Institut Catala de la Salut). 2012. urtean Transit, Kataluniako transen* osasuna sustatzeko zerbitzua sortu zuen, euren arreta despatologizatzeko mundu mailan aitzindaria izango zen eredu bat bultzatuz. Trans* komunitateen (TransForma la Salut Plataforma) aitortza jaso zuen 2015ean eta Kataluniako Generalitateren Osasun Departamentuaren aitortza 2016an transen* osasun-sistema publikorako sarbidearen alde egindako lanagatik. Lurraldean hori ezartzearen eta deszentralizatzearen arduraduna izan da. Egun, diziplina anitzeko 8 talde ari dira lanean Lehen Mailako Osasun Arretan 38 profesionalekin, eta adin eta egoera sozial guztietako 6.000 pertsona baino gehiagori eskaini izan die arreta, beren inguruko lagun eta familiei barne. Transitek, halaber, beste helburu bat ere betetzen du, hots, profesionalak beren esparruetan (osasuna, hezkuntza, administrazio publikoa, etab.) sentsibilizatzea eta horiei arreta eta prestakuntza.